Health
Ayurvedic Tips: સ્વસ્થ જીવનશૈલી માટે આ આયુર્વેદિક ટિપ્સ અપનાવો
ઠંડીનું વાતાવરણ સ્વાસ્થ્ય માટે સારું છે, પરંતુ થોડી બેદરકારીના કારણે સ્વાસ્થ્ય પણ બગડે છે. આ ઋતુ ઉધરસ, શરદી, તાવ, ગળામાં દુખાવો, સાંધાનો દુખાવો જેવા મોસમી રોગોની છે. ઠંડીની અવગણના કરવાથી શ્વાસ, ડાયાબિટીસ, હૃદય વગેરેના દર્દીઓની સમસ્યાઓ પણ વધી શકે છે. પર્યાવરણમાં સતત બદલાવને કારણે વિવિધ ચેપ અને રોગોનું જોખમ પણ વધી ગયું છે. આવી સ્થિતિમાં સ્વસ્થ રહેવું એક મોટો પડકાર છે.
આજે માત્ર ભારતમાં જ નહીં પરંતુ વૈશ્વિક સ્તરે પણ આ ખ્યાલને સાકાર કરવામાં આવી રહ્યો છે કે સ્વસ્થ રહેવા માટે આપણે શિસ્તબદ્ધ જીવનશૈલી, સંતુલિત આહાર, હવામાનને અનુકૂળ જીવન જીવવું પડશે અને પ્રકૃતિ સાથે જોડાવું પડશે. આ ભારતની પ્રાચીન ચિકિત્સા પદ્ધતિ આયુર્વેદનો પણ આધાર છે. આયુર્વેદ માત્ર દવાઓના સેવન પર જ ભાર નથી આપતો, પરંતુ તે આપણને ઋતુ પ્રમાણે જીવવાનું શીખવે છે, જેથી શરીર સ્વસ્થ રહે.
આયુર્વેદના ગ્રંથો જેવા કે ચરક સંહિતા, સુશ્રુત સંહિતા, અષ્ટાંગ હૃદય વગેરેમાં આખા વર્ષ દરમિયાન છ અસરકારક ઋતુઓ અપનાવવાનું અને દરેક ઋતુ પ્રમાણે સ્વસ્થ રહેવા માટે આહાર, દિનચર્યા, રાત્રિ-સમય અને નિત્યક્રમ અપનાવવાનું કહેવામાં આવ્યું છે. જો કે, બદલાયેલા વાતાવરણમાં, આ માર્ગદર્શિકાનો સંપૂર્ણ અમલ થઈ શકતો નથી, કારણ કે હવે સામાજિક અને પર્યાવરણીય પરિસ્થિતિઓ ઘણી બદલાઈ ગઈ છે. તેમ છતાં જો ઠંડીના દિવસોમાં ઋતુ પ્રમાણે જીવનશૈલી અપનાવવામાં આવે તો સ્વાસ્થ્ય ઘણા અંશે સુરક્ષિત રહેશે અને શરીરને રોગપ્રતિકારક શક્તિનું રક્ષણ ચક્ર મળશે. નવેમ્બરથી ફેબ્રુઆરી સુધી આપણી પાસે ઠંડા દિવસો હોય છે. આ રીતે પહેલા બે મહિના હેમંત અને પછીના બે મહિના શિયાળાના છે. તેથી જ આપણે ઋતુચર્યનું પાલન કરીને સારા સ્વાસ્થ્ય સાથે શિયાળાનો આનંદ માણવો જોઈએ.
પાચનતંત્ર સક્રિય બને છે
શિયાળામાં ઠંડી હવાના કારણે અગ્નિનું તત્વ શરીરમાંથી બહાર નથી આવતું અને તે પેટની આગને વધુ તીવ્ર બનાવે છે. આ પાચન તંત્રની પ્રવૃત્તિમાં વધારો કરે છે. તેથી જ આ દિવસોમાં નવા અનાજ (ઘઉં, ચોખા), દૂધની બનાવટો, તલ, ગોળ, સીંગદાણા, અડદને આહારમાં સમાયોજિત કરવા જોઈએ.
લીલા શાકભાજી અને ફળો ખાઓ
આ ઋતુમાં લીલા પાંદડાવાળા શાકભાજી પુષ્કળ પ્રમાણમાં મળે છે. શાકભાજી પોષક તત્વોથી ભરપૂર હોય છે અને પાચનતંત્રને સ્વસ્થ રાખે છે. લીલા શાકભાજી જેવા કે ટામેટાં, ગાજર, કઠોળ, વટાણા, પાલક, બથુઆ, મેથી વગેરેનું સેવન કરો. આ સાથે, કોઈપણ એક મોસમી ફળનું નિયમિત સેવન કરો. જો તમે સ્વસ્થ છો અને તમારે કોઈપણ પ્રકારનો ખોરાક ટાળવો નથી, તો ઘી, માખણ, મધ સાથે ઠંડુ દૂધ, શેરડીનો રસ, ઓટમીલ, આમળા/સફરજનનો મુરબ્બો અને ડ્રાયફ્રૂટ્સનું સેવન ફાયદાકારક રહેશે. આ રોગો રોગપ્રતિકારક શક્તિ વધારવાની સાથે શરીરને આંતરિક હૂંફ આપશે. શિયાળામાં અન્ય દિવસો કરતાં ભૂખ વધુ લાગે છે. એટલા માટે કેટલાક લોકો પાચનતંત્રને સ્વસ્થ રાખવા માટે રાત્રિભોજન પછી હરદ રસાયણનું સેવન કરે છે. હરડ પેટના ચેપને દૂર કરવાની સાથે રોગપ્રતિકારક શક્તિને મજબૂત બનાવે છે. જો અડધી ચમચી સૂકા આદુમાં ભેળવીને તેનું સેવન કરવામાં આવે તો શિયાળાના બીજા ઘણા ચેપથી બચી શકાય છે.
નિત્યક્રમ બદલો
શિયાળામાં દિવસ દરમિયાન સૂવું સ્વાસ્થ્ય માટે સારું નથી. શિયાળામાં તમારી દિનચર્યા બદલો. સાંજે સમયસર ભોજન લેવું અને સૂવું અને સવારે વહેલા ઉઠવું. ઠંડીમાં યોગ, વ્યાયામ કે ફરવા માટે વહેલી સવારે બહાર ન નીકળો. ઘરે તમારી ક્ષમતા અનુસાર કસરત અને યોગ કરો. જો તમે કોઈ રોગથી પીડિત છો, તો સૂર્યોદય પછી જ ઘરની બહાર નીકળો.
ખાતરી કરો કે:
- હૂંફાળું પાણી પીવો
- ચામાં આદુ, તુલસી, લવિંગ અને તજ નાખીને ઉકાળો તરીકે સેવન કરવું સારું રહેશે.
- જો તમે કોફીના શોખીન છો તો તેના બદલે ચા પીવો
- રાત્રે સૂતી વખતે હૂંફાળા દૂધ સાથે હળદરનું સેવન કરો
- ગરમ સ્નાન લો
- આખા શરીરને ગરમ કપડાંથી ઢાંકો
- જો તમે કોઈપણ રોગની સારવાર લઈ રહ્યા છો, તો ડૉક્ટરની સલાહ લેતા રહો.
આ ટાળો
શિયાળામાં કડવો, તીખો અને તીખા સ્વાદવાળો ખોરાક આરોગ્ય માટે હાનિકારક છે. આ સિવાય વાટ અને કફ વધારનાર ખોરાક જેવા કે રીંગણ, ઠંડા પીણા, આઈસ્ક્રીમ, દહીં, કેરીનું અથાણું વગેરેનું સેવન ટાળો.
સાંધાના દુખાવામાં રાહત
ઠંડીમાં શરીરના સાંધા જકડાઈ જાય છે, જેના કારણે આર્થરાઈટિસ અને સ્નાયુના દર્દીઓની સમસ્યા વધી જાય છે. આ દિવસોમાં, આયુર્વેદ અનુસાર, વાત દોષને સંતુલિત કરવા માટે માનવામાં આવે છે. જેના કારણે આ સમસ્યા વધુ વધે છે. સવારે અને સાંજે સૂર્યસ્નાન, સાંધાઓની પ્રવૃત્તિમાં વધારો કરતી કસરતો અને યોગ કરવાથી પીડા અને સોજામાં રાહત મળશે. નિયમિત અભ્યંગ મસાજ કરવાથી પણ આ સમસ્યા ઘણી હદ સુધી નિયંત્રણમાં રહે છે. આના ઉપયોગ માટે ઔષધીય તેલ સિવાય લસણ, મેથી અને સેલરીને સરસવના તેલમાં ગરમ કરીને ઘરે બનાવી શકાય છે. ધીમે-ધીમે આની માલિશ કરવાથી સાંધા ઢીલા થઈ જશે અને દુખાવો અને સોજામાં રાહત મળશે. અળસી, બદામ, દૂધ અને ઓલિવ ઓઈલનું સેવન કરવાથી હાડકાંને પોષણ મળશે.
