આ RBI ગવર્નરે આપ્યો હતો 10000ની નોટનો આઈડિયા, જેના કારણે આ નોટ બજારમાં આવી શકી નથી

રિઝર્વ બેંક દ્વારા 2000 રૂપિયાની નોટને ચલણમાંથી પાછી ખેંચી લેવાના નિર્ણય બાદ વિવાદ વધુ ઘેરો બન્યો છે. આરબીઆઈનું કહેવું છે કે વર્ષ 2016માં રજૂ કરવામાં આવેલી રૂ. 2000ની નોટોનો હેતુ નોટબંધી બાદ ભારતીય અર્થવ્યવસ્થાને વહેલામાં વહેલી તકે ચલણમાં લાવવાનો હતો. સેન્ટ્રલ બેંક દ્વારા ઘણીવાર એવું કહેવામાં આવ્યું છે કે તે ચલણમાં રહેલી ઊંચી કિંમતની નોટો ઘટાડવા માંગે છે. આ જ કારણ છે કે RBIએ છેલ્લા ચાર વર્ષમાં 2000 રૂપિયાની નોટ છાપવાનું બંધ કરી દીધું છે.

ચૂંટણીમાં રોકડનો ઉપયોગ વધે છે

જો કે, આરબીઆઈના પગલા પર કટાક્ષ કરતા કોંગ્રેસના વરિષ્ઠ નેતા પી ચિદમ્બરમે જણાવ્યું હતું કે 2,000 રૂપિયાની નોટે કાળા નાણાનો સંગ્રહ કરનારાઓને તેમના નાણાં જમા કરાવવામાં મદદ કરી હતી. સરકાર અને કેન્દ્રીય બેંક દ્વારા આ પગલાનું કારણ આપવામાં આવ્યું નથી. વિશ્લેષકો કહે છે કે આ નિર્ણય દેશમાં રાજ્ય અને સામાન્ય ચૂંટણીઓ પહેલા આવે છે જ્યારે સામાન્ય રીતે રોકડનો ઉપયોગ વધે છે.

10000ની નોટ લાવવા પાછળનું આ સૂચન હતું

નોટબંધી અને રૂ. 2000ની નોટ બજારમાં આવી તે પહેલાં, બીજો વિવાદાસ્પદ વિચાર સામે આવ્યો – રૂ. 10,000ની નોટ. પૂર્વ ગવર્નર રઘુરામ રાજનના સમયમાં RBI દ્વારા 5,000 અને 10,000 રૂપિયાની નોટો રજૂ કરવાનું સૂચન કરવામાં આવ્યું હતું. આરબીઆઈ દ્વારા પબ્લિક એકાઉન્ટ્સ કમિટીને આપવામાં આવેલી માહિતીમાં જાણવા મળ્યું છે કે કેન્દ્રીય બેંકે ઓક્ટોબર 2014માં આ સંબંધમાં ભલામણ કરી હતી. 10,000 રૂપિયાની નોટ રજૂ કરવા પાછળનો વિચાર એ હતો કે 1,000 રૂપિયાની નોટ મોંઘવારીને કારણે મૂલ્ય ગુમાવી રહી છે.

2,000 રૂપિયાની નોટોની નવી શ્રેણી રજૂ કરવામાં આવી

આ સૂચનના લગભગ દોઢ વર્ષ પછી, સરકારે મે 2016માં RBIને રૂ. 2,000ની નવી સિરીઝની નોટ રજૂ કરવાના નિર્ણય વિશે જાણ કરી હતી. આ માટે જૂન 2016માં પ્રિન્ટિંગ પ્રેસને સૂચના આપવામાં આવી હતી. બાદમાં તત્કાલિન નાણામંત્રી અરુણ જેટલીએ કહ્યું હતું કે સરકારે રૂ.5,000 અને રૂ.10,000ની નોટોની ભલામણ સ્વીકારી નથી.

મોટી નોટો વહન કરવી ખૂબ મુશ્કેલ છે

બાદમાં રઘુરામ રાજને કહ્યું હતું કે બનાવટી થવાના ડરથી મોટી નોટો રાખવી મુશ્કેલ છે. સપ્ટેમ્બર 2015માં તેણે કહ્યું હતું કે, ‘આને જોતાં અમે અમારા પાડોશી દેશને લઈને ચિંતિત છીએ. દેશની સરહદ પર નકલી બનાવટની ચિંતા છે. આ નોટો લાવવા માટે એવી દલીલો પણ કરવામાં આવી હતી કે અમારી પાસે ઘણું જાડું પાકીટ છે, કારણ કે અમને સામાન્ય ચુકવણી કરવા માટે ઘણી નોટોની જરૂર છે.

તમને જણાવી દઈએ કે 1938માં દેશમાં 10000 રૂપિયાની નોટની શરૂઆત થઈ હતી. બાદમાં તેને 1946માં ચલણમાંથી બહાર કરી દેવામાં આવ્યું હતું. તે 1954માં ફરી રજૂ કરવામાં આવ્યું હતું અને આ વખતે 1978માં તેને ડિમોનેટાઇઝ કરવામાં આવ્યું હતું. ઉચ્ચ મૂલ્યની નોટો મોટે ભાગે ઊંચા ફુગાવાના દરો ધરાવતા દેશોમાં છાપવામાં આવે છે. આ સ્થિતિ ત્યારે થાય છે જ્યારે ચલણનું મૂલ્ય એટલું ઓછું થઈ જાય છે કે નાની ખરીદી માટે પણ મોટી નોટોની જરૂર પડે છે.