ગોવા પહોંચ્યા બિલાવલ ભુટ્ટો, તેમની ચાર પેઢીઓની વાર્તા; નાનાએ કહ્યું હતું- ભારત સાથે 1000 વર્ષ સુધી લડશે

12 વર્ષ બાદ પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી ભારત પહોંચ્યા છે. જણાવી દઈએ કે હીના રબ્બાની ખાર વર્ષ 2011માં ભારત આવી હતી અને બિલાવલ ભુટ્ટો SCO મીટિંગમાં ભાગ લેવા માટે આજે ગોવા પહોંચી ગયા છે.

બિલાવલ ભુટ્ટો 4-5 મેના રોજ ગોવામાં યોજાનારી SCOની બેઠક ઉપરાંત વિદેશ મંત્રી એસ જયશંકર, રશિયા અને ચીનના વિદેશ મંત્રીઓ સાથે દ્વિપક્ષીય બેઠક પણ કરશે.

આજે ગુરુવારે વિદેશ મંત્રાલયે આ અંગેની માહિતી શેર કરી છે. રશિયા-ચીનના વિદેશ મંત્રી અગાઉ માર્ચમાં G20ની બેઠક માટે ભારત આવ્યા હતા.

ઉલ્લેખનીય છે કે, બિલાવલ ભુટ્ટો પોતે પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી છે અને ભુટ્ટો પરિવારના વારસદાર છે. એ જ ભુટ્ટો પરિવાર, જેનો ભારત સાથે 4 પેઢી જૂનો સંબંધ છે.

વાસ્તવમાં ભુટ્ટો પરિવારે પાકિસ્તાનની રાજનીતિમાં મહત્વની ભૂમિકા ભજવી છે. 1967માં બનેલી પાકિસ્તાન પીપલ્સ પાર્ટી (PPP)નું નેતૃત્વ આ પરિવાર પાસે રહ્યું છે. બિલાવલ ભુટ્ટો આ પરિવારની ચોથી પેઢી છે.

કાકા શાહનવાઝ ભુટ્ટો
બિલાવલ ભુટ્ટોના મામા શાહનવાઝ ભુટ્ટોનો ઇતિહાસ જૂનાગઢના રજવાડા સાથે જોડાયેલો છે. તે બ્રિટિશ ભારતના સિંધ પ્રદેશ (લારકાના)માં ખૂબ મોટો જમીનદાર હતો. શાહનવાઝ ભુટ્ટો પાસે પણ લાખો એકર જમીન હતી. ત્યારે સિંધનો વિસ્તાર બોમ્બે પ્રેસિડેન્સીનો એક ભાગ હતો. બોમ્બે પ્રેસિડેન્સીના નિર્માણમાં પણ શાહનવાઝ ભુટ્ટોનો મોટો ફાળો હતો.

શાહનવાઝ ભુટ્ટોએ 1931માં સિંધી મુસ્લિમોના નેતા તરીકે ગોળમેજી પરિષદમાં ભાગ લીધો હતો અને બોમ્બે પ્રાંતમાંથી સિંધને અલગ કરવાની માંગ કરી હતી. જે બાદ 1935માં તેમની માંગનો સ્વીકાર કરવામાં આવ્યો હતો. 1937ની પ્રાંતીય ચૂંટણીમાં તેમણે જે પક્ષ લડ્યો હતો તે પછીથી મુસ્લિમ લીગમાં ભળી ગયો. દરમિયાન, તેમણે પોતાની જાતને એક મુસ્લિમ નેતા તરીકે સ્થાપિત કરી અને વર્ષ 1947 સુધીમાં તેઓ જૂનાગઢના રજવાડામાં જોડાયા.

1947ના શરૂઆતના મહિનાઓમાં, શાહનવાઝ જૂનાગઢના નવાબ મુહમ્મદ મહાબત ખાન ત્રીજાના દિવાન (વડાપ્રધાન) બન્યા. આઝાદી પછી 15 ઓગસ્ટ 1947ના રોજ જૂનાગઢના નવાબ મહાબત ખાને પાકિસ્તાન જવાની જાહેરાત કરી. એવું કહેવાય છે કે શાહનવાઝ ભુટ્ટોએ નવાબને પાકિસ્તાનમાં વિલીનીકરણનો વિચાર આપ્યો હતો.

દાદા ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટો
ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટો વિશે વાત કરો ઝુલ્ફીકાર બ્રિટિશ ભારતમાં મોટો થયો હતો. 1942 ની આસપાસ, મુંબઈની સેન્ટ ઝેવિયર્સ કોલેજમાં અભ્યાસ કરતી વખતે, તેઓ ભારતના ભાગલાનું રાજકારણ કરતી સંસ્થાઓની ચળવળોમાં જોડાયા. જે બાદ તેને વધુ અભ્યાસ માટે યુનિવર્સિટી ઓફ કેલિફોર્નિયા મોકલવામાં આવ્યો હતો. જ્યાં તેણે પોતાનો અભ્યાસ પૂરો કર્યો અને જ્યારે તે વિદેશથી પોતાના દેશ પરત ફર્યા ત્યારે દેશના ભાગલા થઈ ગયા.

1957માં દેશ પરત ફરતાની સાથે જ ઝુલ્ફીકાર સંયુક્ત રાષ્ટ્રમાં પાકિસ્તાનના પ્રતિનિધિમંડળના સભ્ય બન્યા. તેઓ રાજકારણમાં ખૂબ જ સક્રિય રહ્યા અને ભારત વિરોધી પ્રવૃત્તિઓમાં પણ વ્યસ્ત રહ્યા. ઝુલ્ફીકારે વિદેશ મંત્રી તરીકે 1965માં ઓપરેશન જિબ્રાલ્ટર ચલાવ્યું હતું. જેમાં આતંકવાદીઓને જમ્મુ-કાશ્મીરમાં પાકિસ્તાનથી ટ્રેનિંગ લીધા બાદ મોકલવામાં આવ્યા હતા, જેઓ પાછળથી પકડાયા હતા. 1965નું ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ અહીંથી શરૂ થયું હતું.

આ યુદ્ધમાં યુદ્ધવિરામની જાહેરાત કરવામાં આવી હતી અને ત્યારબાદ 1966માં તત્કાલિન વડાપ્રધાન લાલ બહાદુર શાસ્ત્રી અને પાકિસ્તાનના રાષ્ટ્રપતિ અયુબ ખાન વચ્ચે તાશ્કંદમાં સમજૂતી થઈ હતી. ઝુલ્ફીકાર અલીએ અયુબ ખાનના કરારનો સખત વિરોધ કર્યો.

આ વિરોધ પછી જ તે પાકિસ્તાનમાં વધુ પ્રખ્યાત થયો. 1967માં તેમણે કંઈક એવું કહ્યું જેની આજ સુધી ટીકા થઈ રહી છે. 1967માં એક રેલીમાં તેમણે કહ્યું હતું કે ‘અમે ભારત સાથે હજાર વર્ષ સુધી લડીશું’.

ઝુલ્ફિકરે યુદ્ધવિરામ કરારના કાગળો ફાડી નાખ્યા
વર્ષ 1971માં, જે દિવસે બાંગ્લાદેશની રચના થઈ, તે દિવસે ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટોએ અમેરિકામાં સંયુક્ત રાષ્ટ્રના એક કાર્યક્રમમાં હાજરી આપી હતી. તેણે ત્યાં યુદ્ધવિરામ કરારનો કાગળ ફાડી નાખ્યો અને વિરોધ કર્યો અને તે ઊભો થઈને બેઠક છોડી ગયો. તેના વલણની પાકિસ્તાનમાં પણ ખૂબ પ્રશંસા કરવામાં આવી હતી.

આ પછી જ ઝુલ્ફી અલીકર ભુટ્ટો પાકિસ્તાનના રાષ્ટ્રપતિ બન્યા અને 1972માં ભારત આવ્યા. ભારત આવ્યા બાદ તેમણે તત્કાલિન પીએમ ઈન્દિરા ગાંધી સાથે શિમલા કરાર પર હસ્તાક્ષર પણ કર્યા હતા. આ સમજૂતી મુજબ કાશ્મીરનો મુદ્દો બંને દેશો વાતચીત દ્વારા ઉકેલશે.

જણાવી દઈએ કે ઝુલ્ફીકાર ઘણીવાર પોતાના નિવેદનોથી પાછળ હટી જતા હતા. શિમલામાં સમજૂતીમાંથી પરત ફરતાની સાથે જ તેણે પાકિસ્તાનમાં પહેલું નિવેદન આપ્યું કે પાકિસ્તાને કાશ્મીરને લઈને તેની નીતિમાં કોઈ સમજૂતી કરી નથી.

1974માં બે વર્ષ બાદ ભારતે તેનું પ્રથમ પરમાણુ પરીક્ષણ કર્યું ત્યારે ઝુલ્ફીકાર ભુટ્ટો પાકિસ્તાનના પીએમ હતા. ત્યાં તેને ઈજા થઈ અને તેણે કહ્યું કે હવે આ વિસ્તાર અસુરક્ષિત થઈ ગયો છે અને અમે ઘાસ ખાઈશું, પરંતુ પરમાણુ બોમ્બ ચોક્કસ બનાવીશું.

થોડા જ વર્ષોમાં પાકિસ્તાનની રાજનીતિમાં લશ્કરી હસ્તક્ષેપ વધવા લાગ્યો અને લશ્કરના વડા ઝિયા-ઉલ-હકની સરમુખત્યારશાહી વચ્ચે 1979માં ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટોને ફાંસી આપવામાં આવી.

માતા બેનઝીર ભુટ્ટો
જો બિલાવલ ભુટ્ટોની માતાની વાત કરીએ તો તેમની માતા બેનઝીર બે વખત પાકિસ્તાનની વડાપ્રધાન રહી ચુકી છે અને હંમેશા કાશ્મીર અંગે અવાજ ઉઠાવતી રહી છે. ભારત પ્રત્યે તેમનું વલણ બહુ પ્રતિકૂળ નહોતું, પરંતુ એમ કહી શકાય નહીં કે તેમને ભારત પ્રત્યે પ્રેમ હતો.

તે અનેક જાહેર પ્રસંગોએ કહેતી હતી કે તેની પાસે ત્રણ મૂર્તિઓ છે, તેના પિતા ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટો, ફ્રેન્ચ રાષ્ટ્રવાદી સેન્ટ જોન ઓફ ઓર્ક અને ઈન્દિરા ગાંધી. પૂર્વની પુત્રી તરીકે ઓળખાતી બેનઝીર કોઈપણ મુસ્લિમ દેશની પ્રથમ મહિલા વડાપ્રધાન હતી.

પહેલીવાર વડાપ્રધાન બન્યા બાદ બેનઝીર ભુટ્ટોએ પણ કાશ્મીરને લઈને ઘણા નિવેદનો આપ્યા હતા. વર્ષ 1990માં બેનઝીર ભુટ્ટોએ કાશ્મીરના રાજ્યપાલ પર ટિપ્પણી કરી હતી.

જે બાદ તેણીને આ ભાષણનો ઘણો ફાયદો થયો અને તે ફરી સરકારમાં આવી. ચૂંટણીના માહોલ વચ્ચે તેમણે પાકિસ્તાન અધિકૃત કાશ્મીરમાં ભાષણ આપ્યું હતું. આ દરમિયાન તેમણે કહ્યું હતું કે કાશ્મીરના લોકો મોતથી ડરતા નથી કારણ કે તેઓ મુસ્લિમ છે. કાશ્મીરીઓમાં મુજાહિદ્દીનનું લોહી છે. કાશ્મીરના લોકો સન્માન સાથે જીવન જીવે છે, ટૂંક સમયમાં દરેક ગામમાંથી એક જ અવાજ નીકળશે – આઝાદી. દરેક શાળામાંથી માત્ર એક જ અવાજ નીકળશે – સ્વતંત્રતા. દરેક બાળક પોકાર કરશે – સ્વતંત્રતા, સ્વતંત્રતા, સ્વતંત્રતા.

આ પછી તેણે જે હાથનો ઈશારો કર્યો તે કાશ્મીરમાં આતંકવાદીઓને ઉશ્કેરતો હતો. તત્કાલીન કાશ્મીરી રાજ્યપાલ જગમોહન મલ્હોત્રાને સંબોધતા તેમણે ડાબા હાથની મુઠ્ઠી વડે જમણા હાથની ખુલ્લી હથેળીને મારતી વખતે ‘જગ, જગ, મો-મો, હન-હન’ કહ્યું હતું. આ બધું એટલું અપમાનજનક હતું કે 1990 માં આ બધું ટીવી પર ટેલિકાસ્ટ થવાનું બંધ કરી દેવામાં આવ્યું હતું.

2007માં એક આત્મઘાતી બોમ્બ વિસ્ફોટમાં આતંકવાદીઓ દ્વારા તેમની હત્યા કરવામાં આવી હતી.

બિલાવલ ભુટ્ટો
ભુટ્ટો પરિવારના ચોથી પેઢીના વંશજ બિલાવલ ભુટ્ટો 2007થી પાકિસ્તાન પીપલ્સ પાર્ટીના અધ્યક્ષ છે અને હાલમાં પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી છે. 2012માં ઓક્સફર્ડથી બીએ કર્યા બાદ પરત ફરેલા બિલાવલ થોડા વર્ષો સુધી રાજકારણમાં સક્રિય રહ્યા. ઓગસ્ટ 2018 ની સામાન્ય ચૂંટણીઓમાં, તેમની પાર્ટી પીપીપીએ 43 બેઠકો જીતી અને બિલાવલ ભુટ્ટો પાકિસ્તાનની નેશનલ એસેમ્બલીના સભ્ય બન્યા.

ઈમરાન ખાનના બળવા પછી, બિલાવલને એપ્રિલ 2022 માં કેબિનેટમાં સામેલ કરવામાં આવ્યો અને તે પાકિસ્તાનના સૌથી યુવા વિદેશ પ્રધાન બન્યા. બિલાવલ ભુટ્ટોએ ડિસેમ્બર 2022માં પીએમ મોદી પર ટિપ્પણી કરી હતી.

પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી બિલાવલ ભુટ્ટોએ કહ્યું હતું કે ઓસામા બિન લાદેન મરી ગયો છે પરંતુ ‘ગુજરાતનો કસાઈ’ જીવિત છે અને તે ભારતના વડાપ્રધાન છે. તેઓ વડા પ્રધાન બન્યા ત્યાં સુધી તેમના અમેરિકા આવવા પર પ્રતિબંધ હતો. બિલાવલ ભુટ્ટોના આ ભાષણની આકરી ટીકા થઈ હતી અને ભારતે પણ તેનો જોરદાર વિરોધ કર્યો હતો.

શું બિલાવલ ભુટ્ટોની ભારત મુલાકાતથી બંને દેશોના સંબંધો સુધરશે?
જણાવી દઈએ કે આ સમયે પાકિસ્તાન આર્થિક સંકટ અને અન્ય સમસ્યાઓથી ઝઝૂમી રહ્યું છે. પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી બિલાવલ ભુટ્ટોની ભારત મુલાકાત એવા સમયે થઈ રહી છે જ્યારે પાકિસ્તાન આર્થિક સંકટ અને આંતરિક રાજકીય સંઘર્ષથી ઝઝૂમી રહ્યું છે. આવી સ્થિતિમાં કશું કહેવું શક્ય નથી. જોકે, બંને દેશો વચ્ચે દ્વિપક્ષીય વાટાઘાટો થવાની છે.

ભારતે પાકિસ્તાનને આમંત્રણ મોકલ્યું
જેમ કે બધા જાણે છે કે ભારત હાલમાં શાંઘાઈ કોઓપરેશન ઓર્ગેનાઈઝેશનનું અધ્યક્ષ છે. ભારતે તમામ સભ્ય દેશોને આમંત્રણ મોકલ્યા છે. આ આમંત્રણમાં પાકિસ્તાન પણ સામેલ છે.

તે જ સમયે, પાકિસ્તાનના વિદેશ પ્રધાન બિલાવલ ભુટ્ટોની ભારત મુલાકાતની જાહેરાત થઈ ત્યારથી જ અટકળો લગાવવામાં આવી રહી હતી કે શું ભારત અને પાકિસ્તાન વચ્ચે દ્વિપક્ષીય વાતચીત થશે?

પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રીની ભારત મુલાકાતને ઘણી મહત્વપૂર્ણ માનવામાં આવી રહી છે. 12 વર્ષ બાદ આખરે પાકિસ્તાનના વિદેશ મંત્રી ભારત આવી રહ્યા છે. ભુટ્ટો પહેલા હિના રબ્બાની ખારે 2011માં ભારતની મુલાકાત લીધી હતી. તે સમયે તેઓ ભારતના વિદેશ મંત્રી એસએમ કૃષ્ણાને મળ્યા હતા.

જણાવી દઈએ કે બિલાવલ ભુટ્ટો પહેલા તેમના પરિવારના 3 સભ્યો ભારતની મુલાકાતે આવ્યા છે. 1972માં બિલાવલ ભુટ્ટોના દાદા અને પાકિસ્તાનના તત્કાલિન વડાપ્રધાન ઝુલ્ફીકાર અલી ભુટ્ટો પણ ભારતની મુલાકાતે આવ્યા હતા.